Przesłuchanie podatnika – możesz, a nie musisz

W sprawach podatkowych organ podatkowy może chcieć pozyskać informacje bezpośrednio od Ciebie jako podatnika i w tym właśnie celu przesłuchać Cię jako stronę.

W takim charakterze przesłuchuje się oczywiście zawsze osobę fizyczną, która jest podatnikiem, natomiast w przypadku, gdy podatnikiem jest spółka wówczas organ podatkowy przesłuchuje osobę fizyczną upoważnioną do reprezentacji spółki np. członka zarządu.

Zgoda na przesłuchanie podatnika

Należy zaznaczyć, że Twoje przesłuchanie jako podatnika lub jako osoby reprezentującej podatnika może odbyć się tylko po wyraźnym wyrażeniu przez Ciebie zgody na takie przesłuchanie.

Oznacza to, że możesz odmówić wyrażenia takiej zgody bez konieczności wskazywania przyczyny, a nawet więcej możesz po prostu nie stawić się na przesłuchanie po otrzymaniu wezwania, o czym powinieneś zostać pouczony w treści wezwania.

Przepisy przewidują, że w takiej sytuacji nie stosuje się środków przymusu, w tym także kar porządkowych, co oznacza, że inaczej niż w przypadku wzywanych świadków nie grożą Ci z tego tytułu żadne konsekwencje.

Twoja zgoda na przesłuchanie powinna być zawsze odnotowana w protokole przesłuchania, a tego podstawowego warunku nie zastępuje nawet to, że faktycznie złożyłeś zeznania lub odpowiedziałeś na zadawane Ci pytania.

Brak wyraźnej zgody na przesłuchanie powoduje, że Twoje zeznania nie mogą być wykorzystywane jako dowód w sprawie. 

Musisz pamiętać także, że już wyrażoną zgodę na przesłuchanie możesz w każdej chwili cofnąć, nawet w jego trakcie, przy czym Twoje zeznania złożone do tego momentu są oczywiście dowodem w sprawie.

Analogicznie odmawiając początkowo zgody na przesłuchanie możesz na każdym etapie sprawy zmienić zdanie i taką zgodę wyrazić.

Odpowiedzialność za fałszywe zeznania

Jeżeli zdecydujesz się na składanie zeznań to pamiętaj, że swoje zeznania składasz pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o czym powinieneś zostać pouczony przed rozpoczęciem przesłuchania.

Oczywiście, jeżeli zdecydujesz się na składanie zeznań powinieneś pilnować, aby w protokole szczegółowo zapisywano zarówno pytania, jak i wypowiedzi. Nie chodzi przy tym tylko o Twoje wypowiedzi, ale także wypowiedzi przesłuchującego Cię pracownika organu podatkowego.

Jeżeli masz jakieś uwagi do treści protokołu to powinieneś żądać zaprotokołowania zastrzeżenia, albowiem trudno będzie kwestionować później treść protokołu bez jego dokonania.

Jednocześnie w przypadku, gdyby nie odnotowano Twoich zastrzeżeń lub przesłuchujący pracownik organu podatkowego nie protokołował szczegółowo pytań oraz wypowiedzi albo w jakikolwiek sposób wpływał na odnotowywaną ich treść wówczas masz także prawo odmówić podpisania protokołu przesłuchania jako niezgodnego z faktycznym przebiegiem przesłuchania.

W takim przypadku pracownik organu podatkowego zobowiązany jest omówić przyczyny braku podpisu w protokole przesłuchania.

Należy także pamiętać, że do protokołu przesłuchania może zostać dołączone zeznanie na piśmie podpisane przez podatnika, ale warunkiem tego jest wyrażenie przez organ podatkowy zgody na to, a nie musi on wcale jej udzielić.

Wyjaśnienia podatnika

Od przesłuchania podatnika należy odróżnić wyjaśnienia podatnika, których złożenia może żądać organ podatkowy.

Zarówno w przypadku przesłuchania, jak i wyjaśniania wypowiadasz się we własnej sprawie, ale odmiennie niż przy przesłuchaniu warunkiem składania wyjaśnień nie jest Twoja zgoda.

Jednocześnie odmiennie niż przy przesłuchaniu wyjaśnienia nie są składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Musisz przy tym pamiętać, że odmowa złożenia przez Ciebie jako podatnika wyjaśnień naraża Cię na odpowiedzialność porządkową w kwocie do 2800 zł.

Oczywiście żądanie składania wyjaśnień nie powinno być wykorzystywane przez organ podatkowy do omijania zasady dobrowolności zeznań podatnika.

Wobec tego praktyka organu podatkowego, który wzywa Cię do wyjaśnień pod rygorem odpowiedzialności porządkowej i bez pouczenia, co do prawa wyrażenia zgody na przesłuchanie, do przekazywania oświadczeń wiedzy, danych i informacji, które mogą być uznane za porównywalne do przesłuchania strony, powinna być uznana za niezgodną z prawem.

Jednocześnie odmowa złożenia wyjaśnień przez Ciebie może być w niektórych sytuacjach uzasadniona konstytucyjnym prawem do obrony w sytuacji, gdy złożenie wyjaśnień obciążałoby Cię karnie.

Na koniec należy zaznaczyć, że w praktyce organy podatkowe próbują zastępować dobrowolne przesłuchanie podatnika żądaniem składania przez niego wyjaśnień, a ich odmowa często skutkuje nakładaniem kar porządkowych. Sądy administracyjne coraz częściej jednak kwestionują taką praktykę organów podatkowych.

Poczytaj też o kontrowersyjnym poradniku dotyczącym przesłuchania podejrzanego >>

Piotr Przedpełski
adwokat

Photo by Hunters Race on Unsplash

***

PRZESŁUCHANIE PODEJRZANEGO – KONTROWERSYJNY PORADNIK

Jakiś czas temu trafiłem na niezwykle ciekawy tekst opisujący kontrowersyjny poradnik znaleziony przez izraelską policję przy religijnym Żydzie nazwiskiem Jakobson, którego chciano aresztować.

Poradnik ten okazał się zestawem wskazówek wręczanych agentom wywiadu [Czytaj dalej…]